De verdieping, woensdag 2 oktober 2002

Huis of tuin

Rita van Veen

Amsterdam barst uit zijn voegen en toch wil wethouder Duco Stadig de komende dertig jaar 50 000 woningen bijbouwen. Steeds meer Amsterdammers beginnen het benauwd te krijgen. Is het straks nog prettig leven als de laatste groene plekken zijn bebouwd. Wanneer is Amsterdam vol?

Ze ziet haar zoon nog voor de klas staan. ,,Hij had twee luciferdoosjes op tafel gelegd. Eén met een levende tor erin en in het ander een dode. Zorgvuldig was hij bezig het beestje te ontleden. Eerst de vleugeltjes, toen de pootjes. De juffrouw was mij komen halen. Ik werkte als onderwijzeres op dezelfde school. De spreekbeurt van mijn zoon was een succes. De juffrouw gruwelde, maar de kinderen zaten ademloos te kijken.''

Haar zoon had de torren van de volkstuin gehaald. Het voorval gebeurde al weer heel wat jaren geleden, maar de inmiddels gepensioneerde Hennie de Boer (63) moet er de laatste tijd weer aan denken. ,,Vroeger kon je aan de kinderen zien wie er buiten kwam. De kinderen van ouders met een volkstuin of een caravan zagen er gewoon gezonder uit. Dat was toen zo en dat is nu nog zo. Als dit volkstuinencomplex straks weg gaat, zoals de Amsterdamse wethouder Stadig wil, dan zitten die kinderen weer tweehoog-achter in De Pijp. Dan zien ze om zich heen helemaal geen natuur meer.''

Volkstuinencomplex Amstelglorie moet na vijftig jaar weg langs de oever van de Amstel in Amsterdam, samen met nog vier andere tuinparken. Amsterdam is zo goed als volgebouwd en toch probeert ,,de wethouder van de woningnood'', zoals PvdA-partijgenoot Thijs Reuten hem noemt, voor de komende dertig jaar 50 000 woningen en kantoren binnen de grenzen van de hoofdstad te realiseren. Er zijn eigenlijk geen kale plekken meer in de stad, dus kiest Stadig voor verdichting. En hier en daar begint hij aan recreatiegebieden te knagen. Dat wordt hem niet in dank afgenomen door Amsterdammers die vinden dat hun woonplaats te vol wordt. Straks is er geen plek meer over om tot rust te komen in de hectische stad.

De raadsleden van de drie grootste partijen, PvdA, VVD en GroenLinks, zien nog wel wat bouwlocaties, maar ze zien ook het einde naderen. PvdA'er Thijs Reuten denkt dat Amsterdam na 2030 wel zo'n beetje af is. ,,Na de herinrichting van de tuinsteden zie ik geen mogelijkheden meer.'' VVD'er Pauline Buurma denkt dat er her en der buiten de historische binnenstad nog wel de lucht in gebouwd kan worden. ,,En als er geld voor is dan zou er ook boven de snelweg gebouwd kunnen worden.'' GroenLinks fractievoorzitter Maarten van Poelgeest ziet alleen nog open plekken aan de IJoever, de Zuidas en delen van het havengebied. ,,En dan is Amsterdam vol. Zo uniek is dat nu ook weer niet als je naar andere hoofdsteden in Europa kijkt. In Parijs wordt er allang niet meer binnen de stadsgrenzen gebouwd.''

Het zal erom spannen of de gemeenteraad in december akkoord gaat met het volledige structuurplan 2010-2030. Beloofde de PvdA-wethouder bij het referendum voor de aanleg van IJburg nog dat hij volkstuinen, sportvelden en recreatiegebieden in de toekomst met rust zou laten, nu zegt hij daar niet meer onder uit te komen. De wachtlijsten blijven lang, dus Amsterdam moet bouwen is zijn redenering. Een tweede IJburg zit er niet in omdat het verzet te groot is, dus rest de wethouder niets anders dan op de fiets te stappen en te kijken waar er in de stad zelf nog gebouwd kan worden.

Maar voor wie bouwt hij huizen, vragen Amsterdammers zich langzamerhand af. De eersten van de 18 000 bewoners van het eilandenrijk IJburg krijgen dan wel volgende maand hun sleutels, maar het enthousiasme onder Amsterdammers om op IJburg te gaan wonen neemt gestaag af. De woningen zijn te duur en maar weinigen kunnen de huur of de hypotheek betalen.

De aantasting van de schaarse groene ruimten van de hoofdstad is ook tegen de zin van de grote partijen. Voorzichtig begint Stadig hapjes te nemen uit de groengebieden in Amsterdam-Noord en langs de randen van het Nieuwe Meer en hij offert een serie volkstuinparken en sportvelden op. De belangenorganisaties hebben aangekondigd vanavond massaal naar de hoorzitting te komen. Ook Jos (69) en Hennie de Boer gaan naar het stadhuis. Als over tien jaar hun volkstuin wordt afgebroken dan is het afgelopen. ,,Ik zie mezelf niet meer verkassen'', zegt Jos. ,,Als het complex al wordt verplaatst dan zal dat een heel eind weg zijn. Wij oude mensen komen daar niet. Hier is het dichtbij, je kunt er op je fiets komen.'' Jos heeft de stad en eigenlijk de hele omgeving zien verstenen. ,,Vroeger, toen ik nog voor mijn werk door heel Nederland reed zag ik de boeren op het land en keek ik wat ze deden. Ik had niet veel verstand van tuinen. Als de boer ging ploegen, dan ging ik de tuin omspitten en als hij ging zaaien, dan deed ik dat ook. Maar nu zie je nog nauwelijks boeren. Al het achterland wordt minder. In het zuiden zie je tot aan Schiphol beton en naar het noorden toe is het helemaal tot Zaandam aan Amsterdam vastgeplakt. Als dat beton de toekomst wordt na het opheffen van ons volkstuinen-paradijs, dan zitten we straks weer van 's morgens tot 's avonds tussen vier muren. Dan wordt meneer Stadig bedankt.''

De woordvoerders van de drie grootste partijen lijken gevoeliger te worden voor kritiek over de afnemende leefbaarheid van de stad. ,,Het ontgaat ons niet dat Duco Stadig nogal eens naar zijn hoofd krijgt geworpen dat hij een 'betonsocialist' is'', zegt de VVD'er Buurma. Reuten neemt zijn partijgenoot in bescherming. ,,Volkshuisvesting is een lastig onderwerp. Dat is ook waarom het structuurplan niet goed aan de orde kwam bij de laatste campagnes voor de gemeenteraadsverkiezingen. Amsterdammers zijn er tweeslachtig over. Aan de ene kant vinden ze dat er te veel gebouwd wordt en dat al het groen verdwijnt, maar tegelijk klagen ze erover dat hun zoon geen huis kan vinden in Amsterdam.'' En daarom blijft de Partij van de Arbeid twijfelen tussen milieu en woningbouw. Reuten: ,,Wat moeten we anders tegen die mensen zeggen? 'Gaat u maar in Almere wonen'?''

Van Poelgeest (GroenLinks) snapt niet wat daar mee mis is. ,,Dat zou slecht zijn omdat ze dan iedere dag in de file naar Amsterdam staan. Maar in een tijd als deze, met tweeverdieners die op verschillende plekken werken, staat er altijd wel eentje in de file. Dus dat is geen argument.'' De VVD is groener dan gedacht en zou wel eens tegen bouwen in recreatiegebieden kunnen stemmen. De partij hecht zwaar aan de mobiliteit in en naar Amsterdam. ,,Als de overheid niet meer investeert in extra verbindingen en wegen, komt Amsterdam in de problemen want dan loopt het verkeer nog verder vast'', voorspelt Buurma. Wat dat betreft ziet het er slecht uit voor Amsterdam. Het nieuwe kabinet houdt de geldkraan voorlopig dicht voor tal van Amsterdamse plannen. Zo liet Stadig de gemeenteraad onlangs weten dat de railverbinding naar IJburg op de tocht is komen te staan en dat het zeer twijfelachtig is of de tweede Coentunnel zal worden aangelegd.

De partijen zijn het niet met elkaar eens over de vraag voor wie er nog woningen gebouwd moeten worden in Amsterdam. Buurma denkt aan de mensen met een middeninkomen. Die zijn volgens de VVD de laatste jaren massaal de stad uitgetrokken. ,,Wat overblijft zijn de rijken en de minima. De balans is zoek. De middenklasse werkt hard en vooral die is zo nodig in de stad. Daarom willen wij dat er minder geld wordt uitgegeven aan sociale woningbouw zodat er meer geinvesteerd kan worden in huizen voor de middeninkomens.''

Onzin, vindt Maarten van Poelgeest. ,,Sinds de Tweede Wereldoorlog is het aantal mensen met een middeninkomen nog nooit zo hoog geweest in Amsterdam. Het hele woningbeleid in deze stad is inconsequent. Het is onbegrijpelijk dat binnen tien jaar een derde van de goedkope-woningvoorraad wordt verkocht. Dat zijn 65 000 huurwoningen. Een ramp voor mensen met een laag inkomen die een huis zoeken. Amsterdam veryupt, dat is zonder meer waar. Juist die mix van mensen met een laag en hogere inkomens gaf de dynamiek die de stad zo leuk maakt. Dat is aan het verdwijnen.''

De PvdA'er Reuten vindt niet dat de gemeente nu al rekening moet houden met de vergrijzing die in de komende dertig jaar zal toeslaan. ,,Je kunt je plannen niet van dat soort demografische ontwikkelingen laten afhangen. We moeten vasthouden aan onze ambitie.'' Wel vindt hij dat een deel van geplande kantoren en bedrijven misschien beter naar Almere verhuisd kan worden, zodat daar het wonen en werken meer in evenwicht wordt gebracht en Amsterdam enigszins ontlast wordt.

Danielle Capone (35) is zwaar teleurgesteld in de Partij van de Arbeid. De partij die ooit aan de wieg stond van de volkstuincomplexen om de stadse arbeiders gezonde frisse lucht te geven, begint langzaam met de afbraak. Haar man is op deze nazomerdag bezig met het leggen van graszoden. Een van haar kinderen speelt met de miniwals. ,,We zitten hier net een jaar. We hoorden van Amstelglorie van ouders van kinderen op school. Heel veel ouders schrijven zich in op volkstuincomplexen omdat het gewoon heerlijk is om een stukje natuur dicht bij huis te hebben. Het is hier net een mini-dorpje. Kinderen kunnen zonder gevaar met elkaar spelen. Je hebt dit nodig om de drukte van de stad van je af te laten glijden. Niet iedereen kan ieder jaar op vakantie. Het zou verschrikkelijk zijn als ze me dit stukje vreugde ook nog afpakken. Je moet tegenwoordig alles maar slikken. Eerst de euro en nu dit.''

Copyright: Trouw